Danh mục sản phẩm 
Đạn nổ là gì? Cấu tạo, nguyên lý hoạt động và ứng dụng thực tiễn
Đạn nổ là một trong những loại đạn được sử dụng phổ biến trong quân sự nhờ khả năng gây sát thương mạnh trên diện rộng. Không giống các loại đạn xuyên giáp hay đạn cháy, đạn nổ hoạt động dựa trên cơ chế kích hoạt thuốc nổ bên trong để tạo ra sóng xung kích và mảnh văng giúp tiêu diệt mục tiêu hiệu quả
Với nhiều chủng loại và ứng dụng khác nhau trong pháo binh, súng cối, tên lửa hay bom, đạn nổ đóng vai trò quan trọng trong cả chiến đấu và huấn luyện. Bài viết dưới đây Cơ Khí Bảo Kim sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cấu tạo, nguyên lý hoạt động, phân loại và ứng dụng thực tiễn của đạn nổ hiện nay
1. Đạn nổ là gì ?
Đạn nổ là loại đạn được thiết kế để phát nổ khi tiếp xúc với mục tiêu, phát nổ sau một thời gian nhất định, hoặc trong không trung (nếu có cơ chế nổ định tầm). Khi nổ, đạn tạo ra áp suất lớn, sóng xung kích và các mảnh vỡ văng ra xung quanh với tốc độ cao gây tổn thương hoặc phá hủy các mục tiêu trong bán kính ảnh hưởng
Đạn nổ thường được sử dụng trong các loại vũ khí như pháo binh, cối, tên lửa, súng phóng lựu và một số súng bộ binh chuyên dụng. Tùy theo mục tiêu và điều kiện chiến đấu, đạn nổ có thể được thiết kế với nhiều biến thể khác nhau để tối ưu hóa hiệu quả công phá
2. Cấu tạo cơ bản của đạn nổ
Cấu tạo của một viên đạn nổ nhìn chung phức tạp hơn so với các loại đạn thông thường, bao gồm nhiều bộ phận đảm nhận chức năng riêng biệt. Một viên đạn nổ điển hình thường có các thành phần chính như sau:
- Vỏ đạn: Là lớp vỏ bảo vệ bên ngoài, thường được làm từ thép hoặc hợp kim chịu lực. Vỏ đạn có chức năng bảo vệ các thành phần bên trong khỏi tác động cơ học và môi trường bên ngoài. Khi đạn phát nổ, vỏ đạn sẽ vỡ vụn thành nhiều mảnh nhỏ đóng vai trò như các mảnh sát thương
- Ngòi nổ: Là bộ phận đảm nhận nhiệm vụ kích nổ thuốc nổ bên trong. Ngòi nổ có thể được thiết kế để kích hoạt khi va chạm với mục tiêu, sau một thời gian nhất định hoặc theo độ cao
- Thuốc nổ chính: Là thành phần nổ chính thường là các loại chất nổ mạnh như TNT, RDX, HMX… Lượng thuốc nổ được tính toán kỹ lưỡng nhằm đảm bảo khả năng công phá mục tiêu nhưng vẫn đảm bảo an toàn trong quá trình vận chuyển và sử dụng
- Thuốc mồi: Là loại thuốc nổ nhạy dùng để khởi động quá trình kích nổ thuốc nổ chính. Khi ngòi nổ được kích hoạt, thuốc mồi sẽ cháy và truyền nhiệt, kích nổ khối thuốc nổ chính
- Cơ cấu ổn định và dẫn đường: Tùy theo loại đạn, có thể bao gồm các cánh ổn định, vòng định tâm hoặc thiết bị định hướng (trong các loại đạn có điều khiển)
3. Phân loại đạn nổ phổ biến hiện nay
Đạn nổ có thể được chia thành nhiều loại khác nhau tùy theo phương pháp kích nổ, cấu tạo và mục đích sử dụng. Dưới đây là một số loại phổ biến:
- Đạn nổ tiếp xúc: Là loại đạn phát nổ ngay khi va chạm vào mục tiêu. Đây là dạng phổ biến nhất, thường được sử dụng trong pháo binh, súng phóng lựu và các loại đạn pháo hạng nhẹ
- Đạn nổ định tầm: Loại đạn này được thiết kế để phát nổ ở một độ cao nhất định so với mặt đất hoặc mục tiêu, giúp tăng khả năng sát thương trong không gian mở. Thường được sử dụng để chống bộ binh lẩn trốn trong chiến hào hoặc công sự hở
- Đạn nổ hẹn giờ: Có bộ hẹn giờ để phát nổ sau một khoảng thời gian xác định kể từ khi khai hỏa. Loại đạn này thích hợp khi cần tiêu diệt mục tiêu ở phía sau vật cản hoặc trong môi trường kín
- Đạn nổ phá: Loại đạn có liều nổ lớn chuyên dùng để phá công sự, nhà cửa, boong-ke hoặc các mục tiêu có kết cấu kiên cố
- Đạn chùm (bom bi): Là loại đạn chứa nhiều đầu nổ nhỏ bên trong, khi phát nổ sẽ tung ra hàng chục hoặc hàng trăm quả đạn con để tăng hiệu quả sát thương trên diện rộng
4. Nguyên lý hoạt động của đạn nổ
Quy trình hoạt động của đạn nổ bắt đầu từ thời điểm được khai hỏa đến khi phát nổ. Nguyên lý cơ bản có thể mô tả như sau:
- Khi súng hoặc pháo khai hỏa, viên đạn nổ được đẩy ra khỏi nòng nhờ lực thuốc phóng (trong các loại có vỏ), hoặc bằng áp lực khí nén (ở súng cối)
- Trong quá trình bay, các cơ cấu ổn định giúp đạn giữ hướng và duy trì quỹ đạo ổn định
- Khi viên đạn chạm vào mục tiêu (hoặc đạt độ cao/nhiệt độ/thời gian xác định), ngòi nổ được kích hoạt
- Ngòi nổ sẽ đốt cháy thuốc mồi, tạo ra nhiệt và áp lực làm nổ khối thuốc nổ chính
- Thuốc nổ chính phát nổ sinh ra sóng xung kích mạnh và làm vỡ vỏ đạn thành các mảnh nhỏ. Các mảnh vỡ này bay ra với tốc độ cao, gây sát thương nghiêm trọng cho người, thiết bị hoặc công trình trong vùng ảnh hưởng
5. Ứng dụng thực tế của đạn nổ trong quân sự và dân sự
- Trong quân sự: Đạn nổ được sử dụng phổ biến trong nhiều loại vũ khí để thực hiện nhiệm vụ tiêu diệt sinh lực địch, phá hủy công sự, xe tăng, tàu chiến hoặc máy bay. Các loại pháo binh, tên lửa đất đối đất, đất đối không, súng cối và súng phóng lựu đều có thể sử dụng đạn nổ
- Trong công binh: Đạn nổ còn được ứng dụng trong việc phá mìn, phá vật cản, đánh sập công trình hoặc mở đường trong các chiến dịch hành quân
- Trong lĩnh vực thử nghiệm và kỹ thuật: Một số loại đạn nổ đặc biệt được sử dụng trong môi trường kiểm nghiệm phá hoại vật liệu, kiểm tra sức chịu đựng của công trình, hoặc mô phỏng điều kiện chiến đấu
- Ứng dụng trong công nghiệp: Tuy ít phổ biến hơn, một số nguyên lý của đạn nổ (chẳng hạn như năng lượng từ vụ nổ có kiểm soát) được ứng dụng để phá đá, mở đường hầm, hoặc tháo dỡ các công trình kiên cố bằng phương pháp nổ có điều khiển
6. Yêu cầu an toàn khi sử dụng và vận chuyển đạn nổ
Vì đạn nổ là vật liệu cực kỳ nguy hiểm, nên việc sử dụng, bảo quản và vận chuyển loại đạn này phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn, bao gồm:
- Tuyệt đối không để đạn gần nguồn nhiệt, tia lửa hoặc các hóa chất dễ phản ứng
- Vận chuyển đạn bằng phương tiện chuyên dụng, có hộp bảo vệ chống va chạm, chống sốc và đảm bảo khoảng cách an toàn
- Trong quá trình sử dụng, người thao tác phải được đào tạo chuyên sâu, nắm rõ quy trình thao tác, cơ chế kích nổ và các tình huống xử lý khi có sự cố
- Sau khi khai hỏa, nếu đạn không phát nổ, cần có quy trình xử lý đạn lép đúng quy cách để tránh tai nạn đáng tiếc
Đạn nổ là một thành phần không thể thiếu trong kho vũ khí hiện đại, với khả năng tạo ra sức công phá lớn, thích hợp cho nhiều mục tiêu và điều kiện chiến đấu khác nhau. Việc hiểu rõ về cấu tạo, nguyên lý hoạt động và ứng dụng của đạn nổ không chỉ quan trọng trong quân sự mà còn có ý nghĩa trong các lĩnh vực kỹ thuật, an ninh và quốc phòng.
